Στα πλαίσια του πολιτιστικού προγράμματος ” Πάτρα, μια πόλη με μακραίωνη ιστορία” σε συνεργασία με το τμήμα πολιτιστικών θεμάτων ΔΙ.ΠΕ. Αχαΐας και του πρώτου κύκλου εργαστηρίων δεξιοτήτων στα οποία θα ασχοληθούμε με τη θεματική ενότητα “Φροντίζω το περιβάλλον: Παγκόσμια και Τοπική Πολιτιστική Κληρονομιά” με τίτλο του εργαστηρίου δεξιοτήτων “Ψηλαφώντας την ιστορία της Πάτρας“ εκπονείται το 2ο εργαστήριο δεξιοτήτων με τίτλο «Αναζητώντας τη λάμψη της ρωμαϊκής Πάτρας».
Στη συνέχεια του πρώτου εργαστηρίου δεξιοτήτων με θέμα την ιστορική αναδρομή της πόλης των Πατρών προσεγγίζουμε σήμερα την ιστορία της Πάτρας κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.
Το 146 π.X. διαλύεται η Αχαϊκή Συμπολιτεία οριστικά όταν οι Ρωμαίοι νικούν τους Έλληνες στην μάχη της Λευκόπετρας στην Κόρινθο. Η Πάτρα μαζί με τα υπόλοιπα Ελληνικά εδάφη καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους.
Ο Αύγουστος είχε διακρίνει (31 π.Χ.) την προνομιακή και επίκαιρη θέση της Πάτρας και φρόντισε να εγκατασταθούν εδώ ως άποικοι παλαίμαχοι Ρωμαίοι το 14 π.Χ. Από τότε παραχωρήθηκαν μόνο στους Πατρινούς (από όλους τους Αχαιούς), η ελευθερία και η αυτοδιοίκηση που μπορούσαν ν’ απολαμβάνουν οι Ρωμαίοι ως άποικοι.
Οκταβιανός Αύγουστος (63π.χ – 14 μ.χ)
Nαυμαχία του Ακτίου το 31 π.X
Στις 2 Σεπτεμβρίου 31 π.X έγινε η Nαυμαχία του Ακτίου. Η πολιτική και προσωπική αντιπαλότητα ανάμεσα στον Οκταβιανό και τον Μάρκο Αντόνιο εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες συγκρούσεις στην ιστορία της αρχαιότητας στην θαλάσσια περιοχή του Ακτίου στην είσοδο του Αμβρακικού Κόλπου. Η σύγκρουση ανάμεσα στις 400 γαλέρες, 73,000 άντρες και 12,000 ιππείς του Οκταβιανού και τις 460 γαλέρες, 80,000 άντρες και 15,000 ιππείς του Αντωνίου κατέληξε στη νίκη του Οκταβιανού.
Το συμβάν αυτό επηρέασε θετικά την πόλη γιατί ανέδειξε στους Ρωμαίους την στρατηγική σημασία της τοποθεσίας για τη ναυτική επικοινωνία με την Ιταλία. Ο Οκταβιανός είναι ο πρώτος ο οποίος αποφασίζει να δώσει στην πόλη νέα πνοή θέλοντας να εγκαταστήσει κάπου τους παλαίμαχους στρατιώτες τους.
Το 14 π.X. ιδρύει Ρωμαϊκή αποικία με την ονομασία Colonia Augusta Achaica Patrensis. Με την κατασκευή δρόμων, ιερών και δημόσιων κτιρίων, όπως το Ωδείο, το Υδραγωγείο και το Στάδιο, τα περισσότερα εκ των οποίων αποτελούν προσφορές των αυτοκρατόρων Τιβερίου, Νέρωνα και Ανδριανού, η Πάτρα μετατρέπεται σε σημαντικό κέντρο του Ρωμαϊκού κόσμου.
Μωσαϊκό πάτωμα με καλλιτεχνικούς και αθλητικούς αγώνες. Υψηλά Αλώνια, Τέλη 2ου – αρχές 3ου αιώνα μ.Χ. Πάτρα, Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας
Οι αυτοκράτορες Τιβέριος, Νέρων και Αδριανός αλλά και άλλοι έδωσαν κατά καιρούς προνόμια στην Πάτρα, η οποία γρήγορα μεταβλήθηκε σε λαμπρή και πασίγνωστη πόλη.
Κατά το 2ο αιώνα μ.Χ. η Πάτρα βρίσκεται στη μεγαλύτερη ακμή της, τότε την επισκέπτεται ο περιηγητής Παυσανίας. Την εποχή αυτή εκτεινόταν στα νότια και νοτιοδυτικά της ακρόπολης και ήταν στολισμένη με πολλά ιερά και άλλα οικοδομήματα. Μερικά από αυτά περιγράφει ο περιηγητής στο έργο του Αχαϊκά.
Ο Σταυρικός θάνατος του Απόστολου Ανδρέα
Τομή στη ιστορία της Πάτρας, αποτελεί ο σταυρικός θάνατος του Αποστόλου Ανδρέα το 66 μ.X. επί Νέρωνος. Η παρουσία και η δραστηριότητα του Αποστόλου Ανδρέα στην πόλη κατά την εποχή του Νέρωνα της δίνει έναν καινούργιο χαρακτήρα. Τη μεταβάλλει σε πεδίο σύγκρουσης ποικίλων θρησκευτικών αποκλίσεων μέχρι την τελική διάδοση και επικράτηση του Χριστιανισμού.
Δείτε στην επόμενη ανάρτηση περισσότερες πληροφορίες για τον βίο του.
Στη συνέχεια, ήρθαμε σε επαφή με τα σημαντικότερα μνημεία της ρωμαϊκής περιόδου που διασώζονται στην πόλη των Πατρών.
Ρωμαϊκό Ωδείο Πατρών
Το Ρωμαϊκό Ωδείο της Πάτρας κατασκευάστηκε το α’ μισό του 2ου αι. π.Χ., νωρίτερα δηλαδή από το ωδείο Ηρώδου Αττικού στην Αθήνα (161 μ.Χ.), και λέγεται ότι είχε την ωραιότερη διακόσμηση μετά από εκείνο. Έπαψε να χρησιμοποιείται στα τέλη του 3ο αι. μ.Χ., μετά από καταστροφική πυρκαγιά που συνδέεται πιθανώς με την επιδρομή των Ερούλων.
Το Ωδείο βρίσκεται σε υπερυψωμένη θέση στην Άνω Πόλη, δυτικά της αρχαίας ακρόπολης και του μεσαιωνικού κάστρου, μεταξύ των οδών Γερμανού και Σωτηριάδου.
Ο ψηλός εξωτερικός τοίχος της σκηνής αποτελούσε τη νότια πρόσοψη του ωδείου και διέθετε πέντε εισόδους προς τη σκηνή και δύο προς τα παρασκήνια. Το προσκήνιο ήταν προσιτό από δύο χτιστές πλευρικές σκάλες. Η ορχήστρα ήταν πλακόστρωτη και χωριζόταν με ημικυκλικό θωράκιο από το κοίλο, το οποίο ανοίγεται προς το νότο. Το δάπεδο της σκηνής ήταν ψηφιδωτό.
Το Ωδείο, όπως και το Στάδιο, ήταν διακοσμημένο με αγάλματα, ενώ δίπλα τους υπήρχαν οι ναοί της Αφροδίτης και της Νέμεσης, καθώς και το ιερό του Καλυδώνιου Διονύσου. Μέσα στο Ωδείο, το οποίο βρισκόταν σε επαφή με την αρχαία αγορά, υπήρχε άγαλμα του Απόλλωνα που κατασκευάστηκε από τα λάφυρα του πολέμου κατά των Γαλατών το 279 μ.Χ., κατά τη διάρκεια του οποίου η Πάτρα είχε βοηθήσει τους Αιτωλούς. Παρόμοια στάδια έχουν αποκαλυφθεί στη Ρώμη και στη Μικρά Ασία.
Το Ρωμαϊκό Ωδείο ανακαλύφθηκε τυχαία το 1889, κατά τη διάρκεια εργασιών εκσκαφής για την επιχωμάτωση του λιμανιού. Η αναστήλωση και η αναμαρμάρωσή του ολοκληρώθηκαν το 1961, οπότε ανέκτησε την αρχική του μορφή. Σήμερα μπορεί να φιλοξενήσει 2.500 θεατές και χρησιμοποιείται για παραστάσεις και εκδηλώσεις στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Πάτρας.
Στο χώρο γύρω από το Ωδείο εκτίθενται σαρκοφάγοι, ψηφιδωτά και άλλα ευρήματα της αρχαιότητας που μεταφέρθηκαν εκεί μετά την ανεύρεσή τους κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές της Πάτρας.
Ας διαβάσουμε την ωραία εργασία της Αφροδίτης σχετικά με το ρωμαϊκό ωδείο.
Ρωμαϊκό Στάδιο Πατρών-Ρωμαϊκός Ιππόδρομος Πατρών
Στο κέντρο της Πάτρας και λίγο δυτικότερα του Ρωμαϊκού Ωδείου αποκαλύπτεται το Ρωμαϊκό Στάδιο της Πάτρας, το οποίο αρχικά ταυτιζόταν με αμφιθέατρο ή στάδιο.
Το μήκος του είναι 200 μέτρα περίπου και το πλάτος του 90 μέτρα. Στο μεγάλο του άξονα η μία στενή πλευρά του βρίσκεται κάτω από τον ναό της Παντάνασσας και η άλλη μεταξύ των οδών Γεροκωστοπούλου και Ερισσού.
Από τις δύο μακριές πλευρές η μία βρίσκεται στη δυτική πλευρά της πλατείας Αγίου Γεωργίου και η άλλη μεταξύ των οδών Αλ. Υψηλάντη και Καραϊσκάκη.
Από τα ανασκαφικά δεδομένα φαίνεται ότι το Στάδιο είναι προσφορά του αυτοκράτορα Δομιτιανού προς την πόλη της Πάτρας και άρχισε να κτίζεται το 86 μ.Χ., όταν η πόλη γιόρταζε τα 100 χρόνια από την ίδρυση της ρωμαϊκής αποικίας σε αυτήν από τον Αύγουστο το 14 π.Χ.
Ο Παυσανίας δεν αναφέρει ούτε στάδιο ούτε αμφιθέατρο, αλλά θέατρο κοντά στο Ωδείο.
Από το γεγονός αυτό είναι προφανές ότι σαν θέατρο χρησιμοποιείτο το Στάδιο, καθώς πρόκειται για θεατροειδή κατασκευή, ενώ είναι γνωστό ότι την ρωμαϊκή περίοδο τα στάδια αποκαλούνταν και θέατρα. Το στάδιο έχει επίμηκες σχήμα και διαθέτει δυο πέταλα ή σφενδόνες. Οι διαστάσεις του υπολογίζονται σε 200 μ. μήκος και 90 μ. πλάτος. Μέχρι στιγμής έχει βρεθεί η μία από τις εισόδους στο βόρειο πέταλο και μια άλλη μνημειώδης στη δυτική μακρά πλευρά. Στην ανατολική μακρά πλευρά σώζονται τουλάχιστον δυο διαζώματα και κάτω από αυτά οι υπόγειοι διάδρομοι για την εξυπηρέτηση των αθλουμένων και των δρωμένων. Οι τοίχοι που είναι κτισμένοι κατά το opus reticulatum, φέρουν σε πολλά τμήματά τους διαμπερείς ρηγματώσεις που προέρχονται από σεισμούς.
Σήμερα έχει έλθει στο φως η ανατολική μακριά πλευρά, στην οποία υπάρχουν δύο διαζώματα. Κάτω από τα εδώλια υπάρχουν υπόγειοι διάδρομοι για την εξυπηρέτηση των ηθοποιών και των αθλητών και αναμένεται με την πρόοδο των εργασιών να αποκαλυφθεί ολόκληρο το μνημείο.
Ακολουθεί η αξιόλογη εργασία της Ηλέκτρας για το ρωμαϊκό στάδιο.
Ρωμαϊκό Υδραγωγείο
Πολλά δημόσια κτίρια και έργα έγιναν με δαπάνες των Ρωμαίων αυτοκρατόρων και ευεργετών της πόλης. Μεταξύ αυτών ήταν το ρωμαϊκό υδραγωγείο, έργο απαραίτητο σε μια πολυάνθρωπη πόλη όπως η Πάτρα. Ήταν η εποχή που η Πάτρα διερχόταν τη μεγαλύτερη ακμή της ιστορίας της καταλαμβάνοντας τη θέση της πύλης της Ελλάδας προς την Ιταλία. Οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν μια μεγάλη δεξαμενή νερού στις πηγές του Ρωμανού, από όπου ξεκινά ο χείμαρρος του Διακονιάρη.
Η δεξαμενή έγινε με τη μορφή τεχνητού φράγματος στην αρχή του λαγκαδιού και σ’ απόσταση δέκα μέτρων από τις πηγές. Τμήμα του αρχικού τοίχου του φράγματος βρίσκεται σήμερα ενσωματωμένο στη βάση της σύγχρονης δεξαμενής, ενώ σε απόσταση 20 μ., μέσα στην κοίτη του ποταμού βρίσκονται αρκετά μεγάλα κομμάτια ισχυρού τοίχου. Στις πηγές του Ρωμανού όπως αποδεικνύεται από επιγραφή που βρέθηκε τον περασμένο αιώνα, λατρεύονταν οι Νύμφες, θεότητες των υδάτων.
Το υδραγωγείο της Πάτρας είχε μήκος από τη δεξαμενή έως το κάστρο 6,5 χλμ. Το νερό μεταφερόταν στο μεγαλύτερο τμήμα του με κτιστό υπόγειο αγωγό, ξεπερνώντας τις κοιλάδες και τις χαράδρες πάνω σε επιμελημένες τοξοστοιχίες, τμήματα των οποίων σώζονται έως σήμερα. Υπήρχαν διακλαδώσεις προς διάφορες κατευθύνσεις με μικρότερης διατομής σκεπαστούς αγωγούς. Η συνεχής ροή του νερού επιτυγχανόταν χάρις στην αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων που γνώριζαν οι Έλληνες.
Ρωμαϊκή Γέφυρα (γέφυρα Παυσανία)
Στη διασταύρωση της Νέας Εθνικής οδού με την οδό Αρέθα βρίσκεται καλά διατηρημένη ρωμαϊκή γέφυρα με δύο καμάρες που στηρίζονται πάνω σε περίτεχνες βάσεις από πελεκητές πέτρες.
Η ρωμαϊκή γέφυρα της Πάτρας εντοπίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κατά τις εκσκαφικές εργασίες για την οικοδόμηση ιδιωτικής οικίας. Πρόκειται για την καλύτερα σωζόμενη δίτοξη γέφυρα στην Ελλάδα. Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 2ο – 3ο αι. μ..Χ. στον ποταμό Καλλίναο, που σήμερα ρέει περί τα 100 μ. νοτιότερα και ταυτιζόταν λανθασμένα με το Μείλιχο ποταμό. Ήταν ενταγμένη στον επαρχιακό δημόσιο δρόμο που συνέδεε την Πάτρα με το Αίγιο (via publica).
Ο χαλικόστρωτος δρόμος, στο τμήμα που διέρχεται πάνω από τη γέφυρα, είναι στρωμένος με πλάκες, στις οποίες διατηρούνται οι αυλακιές (αρματοτροχιές) που δημιούργησαν κατά την πυκνή διέλευσή τους τα τροχοφόρα οχήματα της εποχής. Στο τμήμα αυτό, δεξιά και αριστερά, υπάρχει χαμηλό στηθαίο για την προστασία των διερχόμενων, χτισμένο από οπτόπλινθους και αρχιτεκτονικά μέλη σε δεύτερη χρήση. Από οπτόπλινθους είναι κατασκευασμένη και η ίδια η γέφυρα, ενώ οι πεσσοί της, μέχρι τη γένεση των καμαρών, είναι λιθόκτιστοι. Για την εξυγίανση της κοίτης του ποταμού και την ασφαλή θεμελίωσή της στρώθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη παλιότερων κατεστραμμένων κτιρίων (κίονες, λιθόπλινθοι κ.ά).
Στο τέλος του σημερινού εργαστηρίου οι μαθητές συνέχισαν τη δημιουργία της ιστορικής γραμμής για την εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας.