Ο δεξιός εγκέφαλος διαδραματίζει το βασικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη νοημοσύνη. Είναι τόσος σημαντικός που έχει τοποθετηθεί ως βασικό στοιχείο της ιδιοφυΐας στον Άλμπερτ Αϊνστάιν, του ανθρώπου του οποίου το όνομα έχει συνδυαστεί για το τι σημαίνει νοημοσύνη. Για να μιλήσουμε για τη σημασία του σωστού εγκεφάλου, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε το πώς ακριβώς αναπτύσσεται.
Η Ayres είπε: «Ο εγκέφαλος είναι κυρίως μια αισθητήρια μηχανή επεξεργασίας. Αυτό σημαίνει ότι αισθανόμαστε τα πράγματα και παίρνουμε νόημα άμεσα από τις αισθήσεις.» Κατά τη διάρκεια των πρώτων επτά ετών της ζωής, μια ιδιαίτερα συγκεντρωμένη περίοδο ανάπτυξης από την ηλικία των τεσσάρων ετών, η ανάπτυξη του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου, έχει προτεραιότητα και κυριαρχεί στη λειτουργία.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα παιδιά μας έχουν τόσες ενεργές φαντασίες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ανάπτυξη εξαρτάται κυρίως από την αισθητηριακή εισροή. Είναι και ο λόγος για τον οποίο το ενεργό παιχνίδι και το περιβάλλον με αισθητηριακή ποικιλία, είναι τόσο σημαντική. Όταν τα παιδιά περνούν το χρόνο τους τρέχοντας, πέφτοντας σε βρωμιές και παίζοντας με τη ζύμη, φαντάζονται έναν κόσμο πέρα από αυτό που μπορούν να δουν, τότε δηλαδή και το δεξί ημισφαίριο αποκτά επιπλέον μάθηση και ανάπτυξη. Και εδώ θα ήθελα να προσθέσω, ότι αυτό γίνεται πολύ περισσότερο απ’ ότι αν καθόταν, ακολουθώντας κανόνες και πειθαρχία.
Θα μιλήσουμε για το δεξί ημισφαίριο τώρα λίγο περισσότερο. Φανταστείτε την καλύτερη εικόνα ενός εγκεφάλου με όλη τη γκρίζα πλευρά του. Στη συνέχεια, δεξιά κάτω από τη μέση τρέχει μια ευθύγραμμη ρωγμή. Αυτή η σχισμή είναι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του δεξιού και του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου. Ενώ έχουν παρόμοια εικόνα και οι δύο όψεις, έχουν όμως διαφορετικές λειτουργίες. Το αριστερό τμήμα χρησιμοποιείται για πιο απλά, λογικά ή γραμμικά πρότυπα σκέψης. Το δεξί μας ημισφαίριο είναι πολύ πιο περίπλοκο. Ο δεξιός εγκέφαλος είναι γνωστός για το ρόλο του στη δημιουργία και τη φαντασία. Είναι το μέρος του εγκεφάλου που συνδέουμε με την κυριαρχία στους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς. Αλλά κάνει και ακόμη περισσότερα. Το δεξί ημισφαίριο είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία των συναισθημάτων, την επίλυση προβλημάτων, την κριτική σκέψη, τον χωρικό προσανατολισμό και τη διαίσθηση.
Δεξιά και καθυστερήσεις σε αισθητηριακά ερεθίσματα
Με την ανάπτυξη του δεξιού ημισφαιρίου που εξαρτάται τόσο από την κίνηση και την αισθητηριακή εισροή, όσο και από το σχολικό περιβάλλον που λείπει σε αυτό το τμήμα, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι έχουμε παιδιά που αγωνίζονται να αναπτύξουν τις δεξιότητες που παρέχει ο εγκέφαλος τους.
Τα παιδιά (ενήλικες επίσης) με καθυστέρηση του δεξιού εγκεφάλου εμφανίζουν μια σειρά σημείων σε αρκετές διαφορετικές περιοχές. Συμπεριφορικά, δεν είναι πολύ λογικοί άνθρωποι και μπορεί να μην έχουν κοινωνική τακτικότητα, ή να είναι κατ ‘εξοχήν αντικοινωνικοί. Τείνουν να είναι αποδιοργανωμένοι, παρορμητικοί, εμμονικοί, αδιάφοροι ή να βαριούνται, ή / και ακατάλληλοι για κοινωνικές σχέσεις. Συναισθηματικά, εμφανίζουν αυθόρμητες εκρήξεις, ανησυχούν ή έχουν πολύ άγχος. Μπορεί να είναι δύσκολο να κατανοηθούν καθώς δεν παρουσιάζουν πολύ ισχυρή γλώσσα του σώματος. Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν σκοτεινές και βίαιες σκέψεις ή έλλειψη ενσυναίσθησης. Μπορούν επίσης να παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα αισθητηριακών συμπτωμάτων που σχετίζονται με υπερευαισθησία, όπως μια υψηλή ανοχή στον πόνο, προτιμούν τα ήπια τρόφιμα ή είναι γενικά επιλεκτικοί για το φαγητό και δεν γνωρίζουν τις ισχυρές μυρωδιές. Ωστόσο, τείνουν να παρουσιάζουν υπερευαισθησία στον ήχο και την αφή, προτιμώντας να αποφεύγουν τις δυνατές περιοχές και να αγγιχθούν από άλλους ανθρώπους, ή είτε από ρούχα. Τείνουν να είναι αδέξιοι και νευρικοί, με κακή στάση του σώματος και χαμηλό μυϊκό τόνο.
Σχολεία αριστερού εγκεφάλου σε έναν κόσμο δεξιού εγκεφάλου
Τα σχολεία είναι προσαρμοσμένα για την ανάπτυξη του αριστερού ημισφαιρίου. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δοκιμάσουν την πρόοδο των ανισοτήτων του αριστερού εγκεφάλου καλύτερα από ό, τι μπορούν να το κάνουν στο δεξιό εγκέφαλο. Και εμείς όμως εξακολουθούμε να διδάσκουμε τη μορφή που αναπτύχθηκε εδώ και πολύ καιρό. Στο παρελθόν, το εργατικό δυναμικό και η κοινωνία απαιτούσαν αριστερές σκέψεις. Οι θέσεις εργασίας κυριάρχησαν στην αγορά και οι άνθρωποι εργάστηκαν για ένα πιο ενιαίο όραμα εργασίας. Αλλά ο κόσμος μας τώρα είναι πολύ διαφορετικός. Οι άνθρωποι δημιουργούν τα δικά τους οράματα. Λόγω της μετατόπισης στην κοινωνία, μεγαλώνουμε μεν κυρίαρχα παιδιά με νόημα και σκέψη, τα στέλνουμε όμως σε κυρίαρχα σχολεία του αριστερού εγκεφάλου.
Τα κυρίαρχα παιδιά με δεξιό ημισφαίριο ευδοκιμούν στο παιχνίδι και στην κίνηση για να μάθουν. Προσπαθούν με ολιστικούς τρόπους να μάθουν, με διάδραση και πολύ κίνηση. Όταν φυσικά τους ζητούν να εκτελούν σε ένα σχολείο πιο τυποποιημένο, μας έρχονται πίσω με διαγνώσεις όπως η ΔΕΠ-Υ και έτσι η μάθηση αμφισβητείται αρκετά. Η άλλη πρόκληση αυτής της κατάστασης είναι η συσσώρευση των παιδιών που απομένουν με υποανάπτυκτο δεξιό ημισφαίριο. Εκτός από το ότι είναι μια αισθητηριακή μηχανή, ο εγκέφαλος είναι μια μηχανή που χρειάζεται να γεμίζει διαρκώς, πράγμα που συνήθως δεν συμβαίνει. Δηλαδή φανταστείτε αυτό που δεν χρησιμοποιείται, παίρνει και πετάει τις νέες πληροφορίες, καθώς δεν έχει μάθει τον τρόπο να τις κρατά. Τα παιδιά που έχουν κυρίαρχο τον αριστερό εγκεφάλο χρειάζονται επίσης την ώθηση από τα δεξί τους ημισφαίριο για να αποφύγουν τα δυσάρεστα συμπτώματα, όπως και η καθυστερημένη ανάπτυξη του δεξιού εγκεφάλου.
«Οι αλληλουχίες πληροφοριών όπως το αλφάβητο ή οι πίνακες πολλαπλασιασμού μπορούν να απομνημονευθούν εύκολα εάν μαθευτούν με κίνηση ή βυθιστούν σε έμμετρο ρυθμό ή τραγούδι. Το παιδί μπορεί να μην καταλάβει την έννοια αυτού που έχει μάθει, αλλά οι πληροφορίες αποθηκεύονται και είναι διαθέσιμες όταν χρειάζονται αργότερα».
Sally Goddard Blythe
Ένα τέλειο παράδειγμα ενσωμάτωσης και συμπόρευσης αριστερού και δεξιού ημισφαιρίου, είναι μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση της μάθησης.
Επιμέλεια: Τάσος Μώκας, Εκπαιδευτικός, Λογοθεραπευτής s.i. Επιστημονικός υπεύθυνος Κιβωτού Εξέλιξης