Σήμερα στο μάθημα της γλώσσας με αφορμή την εποχή της άνοιξης την οποία διανύουμε, επεξεργαστήκαμε το ποίημα Ο ήλιος ο ηλιάτορας του Οδυσσέα Ελύτη, από το Ανθολόγιο της Στ δημοτικού.
Γραμμένο μέσα στην επταετία της Χούντας, το βιβλίο ο Ήλιος ο Ηλιάτορας έρχεται ως απάντηση του Οδυσσέα Ελύτη στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Στην αυτοεξορία του στο Παρίσι, ο Ελύτης δημιουργεί την πλέον παιγνιώδη του ποιητική συλλογή. Ο κυρίαρχος ήλιος στέκεται πάνω από όλη τη φύση για ένα καινούργιο ελληνικό όραμα ζωής και μια υψηλή διαύγεια του πνεύματος, μια ονειρική Ελλάδα.
«Δε χρειάζεται να υπάρχει θάλασσα
Οδ. Ελυτησ, «Συνεικόνεσ», Εν λευκώ
για να προχωρήσει ένα καράβι»
Οδυσσέας Ελύτης
Ο Οδυσσέας Ελύτης (πραγματικό όνομα: Οδυσσέας Αλεπουδέλλης) (Ηράκλειο Κρήτης, 2 Νοεμβρίου 1911 – Αθήνα, 18 Μαρτίου 1996), ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του ’30. Βραβεύτηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο δεύτερος μέχρι σήμερα Έλληνας που τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Γνωστότερα ποιητικά του έργα είναι τα Άξιον εστί, ο Ήλιος ο πρώτος και οι Προσανατολισμοί. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλαμβάνει ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων.
Ας ακούσουμε τον Νομπελίστα Ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη να μιλά περί Ευρώπης
Γνωρίσματα του ποιήματος
- Παιγνιώδης χαρακτήρας
- «Απλοϊκή» χρήση γλώσσας
- Οικείο ύφος και γλώσσα, αμεσότητα
- Χρησιμοποίηση πλούσιας ομοιοκαταληξίας
- Μουσικότητα και έντονος ρυθμός
- Κλίμα χαράς και ανέμελης ατμόσφαιρας
- Αλληλοδιείσδυση φανταστικού και πραγματικού
- Πρωτοπρόσωπη αφήγηση και προσωποποίηση
- Εξωτερική οργάνωση ποιήματος: αποτελείται από στροφές των δύο στίχων (ο β΄ στίχος πιο
- μέσα)
- Αστιξία και κεφαλαίο αρχικό γράμμα
Μέσα από το ποίημα δίνεται η τοπογεωγραφία της Ελλάδας (στεριές και θάλασσες, νησιά και πολιτείες, ηφαιστειογενή εδάφη, αρχιτεκτονική των σπιτιών στα νησιά και τις πόλεις) αλλά και η ανθρωπογεωγραφία (σπίτια βουερά). Άψυχα και
έμψυχα διαπλέκονται (κι όλα μαζί μια λύπη και μιαν ομορφιά).
Δηλώνεται, επίσης, η εντοπιότητα, η φυσιολατρία και με εμφαντικό τρόπο (σε ευθύ λόγο) η φιλοπατρία του ποιητή:
«Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ
μόνον ετούτον αγαπώ!
Ευχαριστούμε τη μαθήτρια της τάξης μας, Ηλέκτρα Μ., για το βιβλίο που μας έφερε από τη βιβλιοθήκη του παππού της και μας έδωσε την ευκαιρία να ξεφυλλίσουμε, αυτό το συγγραφικό αριστούργημα!
Δραστηριότητες
- Ποιες εικόνες του ελληνικού τοπίου παρουσιάζονται στο ποίημα;
- Διαλέξτε μια εικόνα του ποιήματος και αποδώστε την με την τεχνική του κολάζ.
- Γινόμαστε ποιητές! Χωριζόμαστε σε τέσσερις ομάδες και δίνουμε σε κάθε ομάδα κάποιες από τις λέξεις του κειμένου, διαφορετικές για κάθε ομάδα. Στη συνέχεια, οι μαθητές καλούνται να εργαστούν ομαδοσυνεργατικά για να δημιουργήσουν το δικό τους ποίημα με τις δοθείσες λέξεις. Στο τέλος, κάθε ομάδα διαβάζει στην ολομέλεια το ποίημά της.
«ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ μου έδωσαν ελληνική·
Το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου.»
Το Γραφείο Τύπου του ΥΠΠΟΑ τιμώντας στις 18 Μαρτίου 2021 την επέτειο των 25 ετών από το θάνατο του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, παρουσιάζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του ποιητή «Συν τοις άλλοις», (εκδόσεις Ύψιλον), το οποίο επέλεξε να διαβάσει η σύντροφός του, ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου.