Υπότυποι των διαταραχών αυτιστικού φάσματος

Ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη νευροψυχιατρική διαταραχή, που εμποδίζει την ομαλή ανάπτυξη του ανθρώπου και απομονώνει τον πάσχοντα από τον υπόλοιπο κόσμο. Εκδηλώνεται πριν από την ηλικία των 3 ετών και διαρκεί για όλη τη ζωή. Εμφανίζεται πολύ πιο συχνά στα αγόρια, σε μια αναλογία 3-4 αγόρια προς 1 κορίτσι. 

Στο παρακάτω άρθρο θα γνωρίσουμε τους υπότυπους των διαταραχών αυτιστικού φάσματος.

Ο όρος Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) σύμφωνα με το DSM-5 καλύπτει όλο το Φάσμα του Αυτισμού, όπου στη μία άκρη του βρίσκεται η τυπική μορφή του αυτισμού γνωστή ως σύνδρομο Kanner, στην άλλη το σύνδρομο Asperger και ενδιάμεσα οι άλλες μορφές αυτισμού. (Νότας,2005) 

Στις ΔΑΦ παρατηρούνται ποιοτικές εκπτώσεις και δυσκολίες στον νοητικό, στον γνωστικό, στον επικοινωνιακό, στον συναισθηματικό τομέα, στον τομέα του παιχνιδιού, των αισθητηριακών αντιδράσεων και χαρακτηρίζονται από ένα περιορισμένο, στερεότυπο, επαναλαμβανόμενο πλαίσιο ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων.

Σύμφωνα με τον Heward (2011), οι πέντε υπότυποι των ΔΑΦ σύμφωνα με το DSM-4 είναι η αυτιστική διαταραχή, το σύνδρομο Asperger, το σύνδρομο Rett, η παιδική αποδιοργανωτική διαταραχή και η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή. Οι παραπάνω διαταραχές διαφοροποιούνται μεταξύ τους κυρίως βάσει της ηλικίας εμφάνισης και της σοβαρότητας των ποικίλων συμπτωμάτων.

Αρχικά, η αυτιστική διαταραχή αποτελεί σοβαρή μορφή ΔΑΦ, με ηλικία έναρξης πριν τα 3 έτη. Χαρακτηρίζεται από ποιοτική έκπτωση στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στην επικοινωνία και από περιορισμένα, στερεότυπα, επαναληπτικά πρότυπα συμπεριφοράς. Τα άτομα με αυτισμό δεν διαφέρουν μόνο λόγω καθυστέρησης στην ανάπτυξη, αλλά παρουσιάζουν και αποκλίνουσες αντιδράσεις, οι οποίες συναντώνται συνήθως σε παιδιά με τυπική ανάπτυξη. (Γενά, 2002).

Το σύνδρομο Asperger τοποθετείται στο ήπιο άκρο του φάσματος. Χαρακτηρίζεται από εκπτώσεις σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, ιδιαίτερα στον τομέα της κατανόησης του τρόπου κοινωνικής αλληλεπίδρασης. (Heward,2011). Σύμφωνα με τον Παπαγεωργίου (2007), σημαντική διαφορά μεταξύ της αυτιστικής διαταραχής και του συνδρόμου Asperger, θεωρείται η απουσία καθυστέρησης στην ανάπτυξη του λόγου στα άτομα με σύνδρομο Asperger και δεν παρατηρείται  επιβράδυνση στη γλωσσική ανάπτυξη ή την ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών. Τα περισσότερα παιδιά διαθέτουν φυσιολογική νοημοσύνη ή άνω του μέσου όρου, αλλά συνήθως είναι πολύ αδέξια στην λεπτή κινητικότητα. 

Το σύνδρομο Rett είναι σύμφωνα με τον Heward (2011) μία διακριτή νευρολογική κατάσταση και μέχρι τώρα έχει αναφερθεί μόνο σε κορίτσια. Μετά από μια φαινομενικά φυσιολογική  ανάπτυξη μερικών μηνών, το παιδί σταδιακά χάνει την ικανότητα να χρησιμοποιεί τα χέρια του και η ανάπτυξη του κεφαλιού γίνεται με αργό ρυθμό ή σταματά. Το βάδισμα χαρακτηρίζεται από αστάθεια και το παιδί είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιήσει αναπηρικό καροτσάκι. Η προβληματική κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να αρχίσει να δείχνει σημεία ανησυχίας και να αποκόπτεται κοινωνικά από τον περίγυρό του. Τέλος, παρατηρείται πολύ σοβαρή μειονεξία στον μαθησιακό τομέα, ελλείμματα στην ανάπτυξη λόγου και απουσία προσποιητού παιχνιδιού. (Wing,2000)

Η παιδική αποδιοργανωτική διαταραχή χαρακτηρίζεται από τα ίδια συμπεριφορικά γνωρίσματα (αποκλίσεις στην επικοινωνιακή και κοινωνική συμπεριφορά, εκδήλωση περιορισμένων, επαναληπτικών και στερεότυπων τρόπων συμπεριφοράς και κοινωνικής δραστηριότητας) με την αυτιστική διαταραχή, αλλά δεν εκδηλώνεται πριν την ηλικία των 2 ετών και κάποιες φορές πριν την ηλικία των 10 ετών. (Heward, 2011)

Όπως αναφέρει ο Heward (2011), η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς, αφορά παιδιά που πληρούν ορισμένα, αλλά όχι όλα τα ποιοτικά ή ποσοτικά κριτήρια της αυτιστικής διαταραχής. Εμφανίζονται αρκετά ελλείμματα στην κοινωνικοποίηση με δυσκολίες στην επικοινωνία ή περιορισμένα ενδιαφέροντα. Υπάρχει εκτεταμένη απώλεια στις αμοιβαίες κοινωνικές συναλλαγές, ή στις λεκτικές και μη λεκτικές επικοινωνιακές δεξιότητες με στερεότυπη συμπεριφορά, στερεότυπα ενδιαφέροντα και στερεότυπες δραστηριότητες. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

• Γενά, Α. (2002). Αυτισμός και Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές. Αξιολόγηση- Διάγνωση-Αντιμετώπιση. Αθήνα: Leader Books. 
• Heward, W. L. (2011). Παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μία εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση. Α. Δαβάζογλου & Κ. Κόκκινος (επιμ.), (Χ. Λυμπεροπούλου, μεταφρ.). Αθήνα: Τόπος.
• Lorna Wing, (2000). Το Αυτιστικό Φάσμα. Μετάφραση: Παντελής Πρώϊος, Αθήνα: Εκδόσεις Ε.Ε.Π.Α.Α, 87.
• ΝΟΤΑΣ, Σ. (2005). Το φάσμα του αυτισμού. Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Ένας οδηγός για την οικογένεια. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων / Διεύθυνση Ειδικής Αγωγής, Λάρισα. 
• Παπαγεωργίου, Β. Α. (2007). Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού: Θεραπευτικές Προσεγγίσεις-Δίκτυο Υπηρεσιών. Στο Ι. Βογινδρούκας, Γ. Καλομοίρης, Β. Παπαγεωργίου (Επιμ.), Αυτισμός. Θέσεις και Προσεγγίσεις, (σελ. 157-169). Αθήνα: Ταξιδευτής. 

Επιμέλεια άρθρου: Αρχοντούλα Γεωργίου

Εκπαιδευτικός ΠΕ70 & Ειδική Παιδαγωγός