Όταν ακούμε τη λέξη «χημεία», φέρνουμε τις περισσότερες φορές στο νου μας πολύπλοκα χημικά εργαστήρια ή εργοστάσια. Κι όμως, χημικά προϊόντα χρησιμοποιούμε καθημερινά χωρίς τις περισσότερες φορές να ξέρουμε ότι αυτά αναπτύχθηκαν σε χημικά εργαστήρια.
Προϊόντα της χημικής έρευνας είναι τα πλαστικά, τα συνθετικά υφάσματα, τα καθαριστικά, τα φάρμακα για τον άνθρωπο, τα ζώα αλλά και τα φυτά, τα καύσιμα, με τα οποία θερμαίνουμε τα σπίτια μας και με τα οποία κινούνται τα οχήματα που μας μεταφέρουν, τα συντηρητικά που διατηρούν τα τρόφιμα. Η πρόοδος στη χημεία τις τελευταίες δεκαετίες έχει αλλάξει την καθημερινή μας ζωή.
Τα χημικά φαινόμενα δεν περιορίζονται στα ειδικά εργαστήρια. Χημικές διαδικασίες συμβαίνουν διαρκώς γύρω μας. Τα μέταλλα σκουριάζουν, αν δεν προστατεύονται από τη βαφή, τα φύλλα σαπίζουν, όταν πέφτουν από τα δέντρα, οι τροφές που τρώμε αλλάζουν σύσταση στο σώμα μας δίνοντας ενέργεια απαραίτητη για τις δραστηριότητές μας. Τα χημικά προϊόντα διευκολύνουν τη ζωή μας, όταν χρησιμοποιούνται σωστά. Στην καθημερινή μας ζωή χρησιμοποιούμε πολλά καθαριστικά και απορρυπαντικά. Τα προϊόντα αυτά είναι ιδιαίτερα χρήσιμα, μπορεί όμως να είναι επικίνδυνα για την υγεία μας, αν δε χρησιμοποιούνται σωστά. Ερεθίζουν το δέρμα και προκαλούν βλάβες στα μάτια. Αν καταπιούμε κάποιο από αυτά, κινδυνεύουμε από εγκαύματα και δηλητηριάσεις. Γι’ αυτό πρέπει να διαβάζουμε πάντοτε τις οδηγίες χρήσης και να λαμβάνουμε υπόψη τις προειδοποιήσεις που αναφέρονται σε αυτές. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται, όταν χρησιμοποιούμε συγχρόνως διάφορα καθαριστικά.
Οι ουσίες που χρησιμοποιούμε καθημερινά είναι πάρα πολλές και διαφορετικές. Στη χημεία οι διάφορες ουσίες χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τις ιδιότητές τους. Ουσίες που έχουν πολλές παρόμοιες ιδιότητες ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Τρεις πολύ σημαντικές κατηγορίες χημικών ουσιών είναι τα οξέα, οι βάσεις και τα άλατα. Οξέα, βάσεις και άλατα συναντάμε παντού γύρω μας, στη φύση, στους ζωντανούς οργανισμούς, στο σπίτι μας.
Παρουσιάσεις μαθήματος
Συνοπτικά η θεωρία
Το λεμόνι και το ξίδι περιέχουν οξέα, στα οποία οφείλεται η ξινή τους γεύση. Οξέα περιέχουν επίσης τα περισσότερα φρούτα.
Τα οξέα στο ανθρώπινο σώμα
Γίνεται παρουσίαση των οξέων που βρίσκονται μέσα στο σώμα μας καθώς και περιγραφή της μορφής με την οποία τα οξέα αυτά βρίσκονται σε ιστούς και συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Επίσης γίνεται αναφορά σε διαφορετικές μορφές οξέων που παράγονται ως προϊόντα του ανθρώπινου μεταβολισμού.
Η αυξανόμενη οξύτητα των ωκεανών
Ένα συναρπαστικό video-ντοκουμέντο για το έντονο πρόβλημα της αυξανόμενης οξύτητας των ωκεανών από το https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2394
Η μαγειρική σόδα, η οδοντόπαστα, όπως και τα περισσότερα καθαριστικά που διαλύουν τα λίπη, περιέχουν βάσεις. Βάση είναι και η αμμωνία, ουσία που χρησιμοποιούμε στα τραύματα και στα τσιμπήματα της μέλισσας.
Μέλισσες και σφήκες
Εκπαιδευτικό παιχνίδι που αποσκοπεί στο να διαπιστώσουν οι μαθητές τη χρησιμότητα ενός οξέος (του ξιδιού) και μιας βάσης (της αμμωνίας) στην καθημερινή ζωή. Ο ήρωας του παιχνιδιού προσπαθεί να διασχίσει ένα δάσος με μέλισσες και σφήκες, καθώς και μια θάλασσα με τσούχτρες, προσπαθώντας να αποφύγει να τον τσιμπήσουν. Σε περίπτωση που τον τσιμπήσουν, θα πρέπει να επιλέξει το κατάλληλο φάρμακο (αμμωνία ή ξίδι), για να «εξουδετερώσει» τον πόνο.
Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν ένα υγρό είναι οξύ ή βάση;
Η ανίχνευση των οξέων και των βάσεων γίνεται και με τη χρήση ορισμένων χρωστικών ουσιών, που ονομάζονται δείκτες.
Ονομάζονται δείκτες επειδή δείχνουν την ύπαρξη οξέων ή βάσεων καθώς αλλάζουν χρώμα. Οι δείκτες είναι χημικές ουσίες, που έχουν την ιδιότητα να αλλάζουν χρώμα όταν έλθουν σε επαφή με οξέα ή βάσεις.
Μπορούμε να κατασκευάσουμε ένα δείκτη με χρώμα μοβ, βράζοντας κομματάκια κόκκινου λάχανου σε νερό ή αναμειγνύοντας κομματάκια κόκκινου λάχανου με καθαρό οινόπνευμα.
Mε τα οξέα, ένας δείκτης γίνεται πιο ανοιχτόχρωμος (κυρίως κόκκινος, ξανθός), ενώ με τις βάσεις πιο σκούρος (μπλε, μοβ). Οι δείκτες είναι ουσίες που το χρώμα τους εξαρτάται από αυτό που ονομάζουμε ph το οποίο είναι ένας αριθμός που αποτιμά τον βαθμό της οξύτητας ενός υλικού.
Κλίμακα Ph
Ελέγξτε μέσω της διαδραστικής εφαρμογής το pH υγρών για να προσδιορίσετε αν είναι όξινο, βασικό ή ουδέτερο.
Ο Θαυμαστός Κόσμος της Χημείας
Για να εμπλουτίσετε τις γνώσεις επισκεφθείτε τις επόμενες ιστοσελίδες!
Στα ίχνη των οξέων και των βάσεων – Δείκτες
Το μαθησιακό αντικείμενο «Στα ίχνη των οξέων και των βάσεων – Δείκτες» είναι μία διαδραστική πολυμεσική εφαρμογή ενός πειράματος, στο οποίο ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να προσθέτει λάχανο που έχει διαλυθεί σε οινόπνευμα, σε ποτήρια που περιέχουν χλωρίνη ή υγρό πιάτων ή ξίδι ή μαγειρική σόδα ή αμμωνία ή πορτοκαλάδα ή λεμονάδα. Ο μαθητής παρατηρεί τις αλλαγές των χρωμάτων που υφίστανται τα διαλύματα.
Τα άλατα- εξουδετέρωση
Όταν αναμειγνύεται ένα οξύ με μία βάση, προκαλείται χημική αντίδραση, που ονομάζεται εξουδετέρωση. Κατά την εξουδετέρωση δημιουργούνται νέες χημικές ουσίες, τα άλατα. Ένα από τα άλατα που χρησιμοποιούμε καθημερινά είναι το μαγειρικό αλάτι. Άλατα είναι επίσης το μάρμαρο, η κιμωλία, ο γύψος, το κέλυφος των αβγών.
Το «όπλο» των μυρμηγκιών και της τσουκνίδας
Τα μυρμήγκια αντιμετωπίζουν τους εχθρούς τους με ένα οξύ, το μυρμηκικό οξύ. Όταν τα μυρμήγκια τσιμπήσουν κάποιο ζώο, το οξύ αυτό προκαλεί πόνο. Το τσίμπημα κάποιων μυρμηγκιών μπορεί ακόμη και να σκοτώσει μικρά ζώα. Το ίδιο οξύ υπάρχει και στις τσουκνίδες. Τα φύλλα της τσουκνίδας καλύπτονται από ένα λεπτό τρίχωμα. Σε αυτό το τρίχωμα βρίσκεται το μυρμηκικό οξύ. Όταν αγγίζουμε τις τσουκνίδες, το οξύ προκαλεί πόνο, τσούξιμο και ερεθισμό.
Μία βάση που χρησιμοποιούμε κάθε μέρα
Το καλό φαγητό είναι σίγουρα μεγάλη απόλαυση. Ιδιαίτερα τα γλυκά είναι πειρασμός, στον οποίο οι περισσότεροι από μας δυσκολεύονται να αντισταθούν. Μετά το φαγητό όμως, ιδιαίτερα αν αυτό είναι πλούσιο σε σάκχαρα, στο στόμα μας δημιουργούνται οξέα, που είναι επικίνδυνα για την αδαμαντίνη των δοντιών μας. Το σωστό βούρτσισμα, όσο το δυνατόν πιο σύντομα μετά το φαγητό, προστατεύει τα δόντια μας. Πλένοντας τα δόντια μας απομακρύνουμε τα υπολείμματα των τροφών. Η προστασία όμως των δοντιών με το βούρτσισμα δε σταματά εδώ. Η οδοντόκρεμα περιέχει βάση, που εξουδετερώνει τα οξέα στο στόμα μας προστατεύοντας την αδαμαντίνη.
Οξέα, βάσεις και άλατα ως έννοιες στον μαυροπίνακα
Το μαθησιακό αυτό αντικείμενο είναι ένας διαδραστικός εννοιολογικός χάρτης με θέμα θεμελιώδεις έννοιες για τα οξέα, τις βάσεις και τα άλατα. Ο χρήστης καλείται να σύρει ετικέτες με έννοιες στη σωστή τους θέση σε έναν εννοιολογικό χάρτη, ώστε αυτός να συμπληρωθεί σωστά. Επιπλέον, ανά πάσα στιγμή μπορεί να ελέγξει αν οι επιλογές του είναι σωστές ή όχι.
Οξέα, βάσεις και άλατα ως εικόνες στο μαυροπίνακα
Το μαθησιακό αυτό αντικείμενο είναι ένας διαδραστικός εννοιολογικός χάρτης με θέμα χαρακτηριστικά υλικά που ανήκουν στα οξέα, στις βάσεις και στα άλατα. Ο χρήστης καλείται να σύρει ετικέτες με εικόνες διάφορων υλικών στη σωστή τους θέση σε έναν εννοιολογικό χάρτη, ώστε αυτός να συμπληρωθεί σωστά. Επιπλέον ανά πάσα στιγμή μπορεί να ελέγξει αν οι επιλογές του είναι σωστές ή όχι.
